NST Cihazlarında Arıza Giderme ve Bakım Stratejileri

NST (Kardiyotokografi) Cihazlarının Klinik Önemi ve Teknik Anatomisi

Doğum öncesi bakımda, fetal iyilik halinin değerlendirilmesi anne ve bebek sağlığı için hayati önem taşır. Bu değerlendirmede kullanılan temel prosedürlerden biri Non-Stress Test, yani NST’dir. NST, özellikle riskli gebeliklerde (gebelik diyabeti, yüksek tansiyon), doğum tarihinin geçmesi veya bebeğin hareketlerinde azalma hissedilmesi gibi durumlarda, bebeğin rahim içindeki oksijen seviyesini ve genel sağlık durumunu değerlendirmek amacıyla uygulanan bir prosedürdür.

Bu klinik prosedürü gerçekleştirmek için kullanılan cihaz ise teknik olarak Fetal Monitör veya Kardiyotokograf (CTG) olarak adlandırılır. Bu raporun odak noktası, NST testi değil, bu kritik donanımın (bundan sonra Fetal Monitör olarak anılacaktır) arıza yönetimi, teşhisi ve bakımıdır.

Bir fetal monitörün teknik anatomisi, temel olarak üç ana bileşen grubundan oluşur:

NST Cihazlarında En Sık Karşılaşılan Arızalar ve Çözüm Yöntemleri

×

1. Ana Ünite: Cihazın “beyni” olarak işlev görür. Verileri işleyen mikroişlemcileri, kullanıcı arayüzünü (ekran ve kontrol düğmeleri), güç kaynağını ve bataryayı barındırır.
2. Veri Kayıt Sistemi: Genellikle, alınan verileri gerçek zamanlı olarak bir grafiğe döken dahili bir termal yazıcıdan oluşur.
3. Transdüserler (Problar): Cihazın sensörleridir. Bunlar temel olarak iki tiptir:
   • US (Ultrason) Probu: Fetal Kalp Atış Hızını (FHR) algılamak için Doppler ultrason teknolojisini kullanır.  
   • TOCO (Tokodinamometre) Probu: Rahim kasılmalarının (kontraksiyon) sıklığını ve göreceli gücünü harici olarak ölçmek için bir basınç sensörü (strain gauge) kullanır.  

Bu cihazların tasarım felsefesi non-invaziv (strese yol açmayan) olmalarıdır. Bu tasarımın doğrudan bir teknik sonucu vardır: Cihazın en hassas, en kritik ve en karmaşık bileşenleri olan transdüserler (problar), korunaklı bir ana ünite kasasının içinde değil, hastanın vücudu üzerinde, dış ortamda çalışmak zorundadır.

Bu durum, arıza modlarının doğasını kökten belirler. Fetal monitör probları, sürekli olarak mekanik strese (düşme, çarpma ), kablo bükülmesine , sıvı temasına (ultrason jeli, dezenfektanlar ) ve yanlış temizlik prosedürlerine maruz kalır. Benzer şekilde, termal yazıcılar da kağıt tozu, sıkışma ve termal kafa kirlenmesi gibi mekanik ve operasyonel sorunlara açıktır.

Sonuç olarak, fetal monitör arızalarının büyük çoğunluğu, merkezi ana ünitedeki gelişmiş elektronik devrelerden ziyade, bu yüksek stres altındaki periferik bileşenlerde (problar ve yazıcı) ve bu bileşenlerin çevreyle (operatör kullanımı, elektromanyetik gürültü) olan etkileşiminde yoğunlaşmaktadır. Bu rapor, biyomedikal teknik servis personelinin bu yaygın arızaları sistematik olarak teşhis etmesi ve çözmesi için kapsamlı bir metodoloji sunmaktadır.

Hızlı Referans: NST Cihazı Arıza Teşhis ve Çözüm Matrisi

Aşağıdaki tablo, sahada karşılaşılan en yaygın semptomlar için hızlı bir triyaj (önceliklendirme) ve müdahale rehberi sağlamak amacıyla tasarlanmıştır.

Prob (Transdüser) Arızaları ve Kapsamlı Onarım Yöntemleri

Fetal monitör arıza kayıtlarında, US ve TOCO probları açık ara farkla en sık bildirilen arıza bileşenleridir. Bu problar, piezoelektrik kristaller , hassas membranlar ve ince kablolar içeren sofistike cihazlardır. Sürekli düşme , darbe ve yanlış temizlik prosedürlerine maruz kalmaları, onları arızaya yatkın hale getirir.  

Alt Başlık 1.1: US (Ultrason) Probu Arızaları: Sinyal Kaybı ve Zayıf Sinyal

US probu, FHR’yi algılamak için Doppler prensibine dayalı piezoelektrik kristaller kullanır. Arızalar genellikle fiziksel hasar veya bu kristallerin bozulmasından kaynaklanır.  

Teşhis – Fiziksel Hasar ve Kristal Arızaları

1. Görsel Hasar: En bariz sorunlar, probun sert bir yüzeye düşürülmesi sonucu oluşanlardır. Prob kasasındaki çatlaklar , sıvının (jel veya dezenfektan) içeri sızmasına ve elektronik devrelere zarar vermesine yol açar. Kablo üzerindeki zedelenmeler veya kablonun aşırı bükülmesi , içindeki onlarca ince kablodan bir veya daha fazlasının kopmasına neden olabilir.  

• Kristal Arızaları (Dropout): Probun içindeki akustik dizi (acoustic array), sinyali gönderen ve alan çok sayıda ayrı kristalden oluşur. Prob sert bir darbe aldığında , bu kristallerden biri veya birkaçı çatlayabilir veya işlevini yitirebilir. Bu durum, “dropout” olarak bilinir ve ultrasonda siyah çizgiler olarak kendini gösterir.  
• Lehim Kopuklukları: Bazen darbe, kristali kırmaz ancak kristalin ana karta bağlandığı lehim bağlantısını koparır. Bir teknik onarım raporu, “içerisindeki kristallerde lehim kopukluğu oluşmuşsa” sinyalin tamamen kaybolacağını belirtmektedir.

Teknik Servis Çözümleri Onarım stratejisi, hasarın türüne ve ciddiyetine bağlıdır:

• Kablo Onarımı: Eğer sorun prob kablosundaki bir zedelenme veya kopukluk ise, ideal çözüm kablonun tamamen değiştirilmesidir. Bu, probun dikkatlice açılmasını, eski kablonun ana karttan sökülmesini ve yeni kablonun mikro-lehimleme teknikleri kullanılarak takılmasını gerektirir.  
• Kristal ve Lehim Onarımı: Bu, ileri düzey bir biyomedikal mühendislik müdahalesidir. kaynağında belirtildiği gibi, “kopan kristallerin lehimi yapılarak çalıştığı test edilir”. Bu işlem, teknisyenin probu açmasını, mikroskop altında kopuk lehim bağlantısını tespit etmesini ve mikro-lehimleme (micro-soldering) yaparak bağlantıyı yeniden kurmasını içerir. Bu, yüksek düzeyde el becerisi ve uzmanlık gerektirir.  
• Değişim vs. Onarım: Eğer akustik dizide veya lensin kendisinde onarılamaz bir hasar (örn. yaygın kristal çatlakları) varsa, onarım mümkün olmayabilir. Bu durumlarda, probun komple değiştirilmesi veya profesyonel bir onarım merkezine gönderilerek akustik dizinin veya lensin yenilenmesi gerekir.

1.2: TOCO Probu Arızaları ve Kalibrasyon Sorunları

Teknik servis personelinin, US probu ile TOCO probu arasındaki temel teknolojik farkı anlaması kritiktir. US probu ses dalgaları (piezoelektrik) kullanırken, TOCO probu basınç (strain gauge) ölçer. Bu nedenle, arıza modları tamamen farklıdır. TOCO probunda kristal veya lehim arızası aranmaz; sorunlar neredeyse her zaman mekanik (diyafram) veya kalibrasyon (baseline) kaynaklıdır.

Teşhis – Yanlış veya Sıfır Okuma

1. Operatör Hatası (En Yaygın Sorun): Neredeyse tüm fetal monitörlerde bir “AUTO ZERO” veya “TOCO Zero” düğmesi bulunur. Bu düğme, mevcut basıncı ‘sıfır’ taban çizgisi olarak ayarlar. En sık yapılan operatör hatası, bu düğmeye rahim kasılması (kontraksiyon) sırasında basmaktır. Bu, kasılmanın zirvesini ‘sıfır’ olarak ayarlar ve sonraki gevşeme periyodunun negatif bir değer olarak okunmasına veya cihazın hata vermesine neden olur.
2. Donanım Hatası (Diyafram): TOCO probunun merkezinde, basınca duyarlı bir diyafram veya piston bulunur. Zamanla, kuruyan ultrason jeli artıkları veya kir, bu diyaframın hareketini kısıtlayabilir veya sertleştirebilir. Bu durum, probun kasılmalara karşı duyarsızlaşmasına ve düşük değerler göstermesine neden olur.

Çözüm

• Kullanıcı Düzeyi Çözüm (Eğitim): Klinik personele, TOCO sıfırlama düğmesine yalnızca iki kasılma arasında, uterusun tamamen gevşediği bir anda basılması gerektiği konusunda eğitim verilmelidir.  
• Teknik Servis Çözümü (Temizlik): Yanlış okuma donanımsal görünüyorsa, TOCO probu dikkatlice sökülmelidir. Diyafram mekanizması erişilebilir hale getirilmeli ve ‘de belirtildiği gibi alkol içermeyen onaylı solüsyonlar (örn. sabunlu su veya seyreltilmiş çamaşır suyu) kullanılarak biriken jel ve kir kalıntıları temizlenmelidir.

Bölüm 2: Termal Yazıcı ve Kayıt Hataları: Silik Çıktıdan Kağıt Sıkışmasına

Problardan sonra, arıza bildirimlerinin en sık geldiği ikinci bileşen grubu termal yazıcıdır. Klinik personel için fiziksel kayıt (çıktı) hala birincil belgedir ve bu kayıttaki herhangi bir bozulma, anında servis çağrısı oluşturur. Sorunların çoğu, kullanıcı hatası veya basit bakımla çözülebilir.

2.1: Kök Neden Analizi: Yazıcı Neden Silik Yazar?

Bir biyomedikal teknisyeni için, “yazıcı silik yazıyor” şikayeti geldiğinde, iki farklı arıza modu arasında kritik bir ayrım yapmak zorunludur. Bu ayrım, müdahale yöntemini ve maliyetini tamamen değiştirir:

1. “Silik” (Faint) Yazdırma: Tüm baskının genel olarak soluk, bulanık veya yer yer silik çıkması durumudur. Bu genellikle geçicidir ve kirlilik, yanlış ayar veya kalitesiz sarf malzemesi kaynaklıdır.
2. “Çizgili” (Lined) Yazdırma: Baskı genel olarak nettir ancak üzerinde konumu değişmeyen, sürekli dikey beyaz çizgiler vardır. Bu, kalıcıdır ve termal kafadaki fiziksel hasarı gösterir.

Bu iki semptomu ayırt etmek, gereksiz maliyetleri önler. “Çizgili” bir kafayı temizlemeye çalışmak zaman kaybıdır; “silik” yazan bir kafayı ise (pahalı bir bileşen olduğu için) hemen değiştirmek israftır.

Silik Yazdırma için Diagnostik Hiyerarşi: Eğer sorun genel bir “siliklik” ise, teknisyen aşağıdaki hiyerarşiyi izlemelidir:

1. Kağıt Kontrolü:

• Tip: Kullanılan kağıdın Z-tipi (katlamalı) termal kağıt olduğundan emin olun.  
• Yön: En yaygın kullanıcı hatası, kağıdın ters yerleştirilmesidir. Termal kağıdın sadece bir yüzü ısıya duyarlıdır. Kağıt ters takılırsa (termal yüzey kafaya temas etmezse), çıktı ya hiç alınamaz ya da aşırı silik olur. (Doğru yerleştirme için bkz. Bölüm 2.2).  
• Kalite: Düşük kaliteli veya uyumsuz termal kağıt kullanımı, yeterli ısı transferini engelleyerek baskı kalitesini doğrudan düşürür.

2.Ayar Kontrolü: Cihazın ayarlar menüsünde yazıcı “yoğunluk” (density) veya “ısı” (heat) ayarı bulunabilir. Bu ayar çok düşüğe ayarlanmışsa, termal kafa yeterince ısınmaz ve baskılar soluk çıkar.

3. Temizlik: Termal kafa veya baskıyı sağlayan karşı merdane (platen roller) üzerinde kağıt tozu, kir veya yapışkan kalıntıları birikmiş olabilir. Bu birikinti, kafa ile kağıt arasında bir yalıtım katmanı oluşturur.

• Çözüm: Termal kafa sadece özel termal kafa temizleme mendilleri veya saf izopropil alkol (IPA) ile nazikçe silinmelidir. Uyarı: Asla kolonya, standart alkol veya aşındırıcı/kesici nesneler kullanılmamalıdır; bu, kafaya kalıcı hasar verir.

Kalıcı Çizgiler için Çözüm: Eğer baskıda konumu değişmeyen dikey beyaz çizgiler varsa , bu, termal kafa üzerindeki o hattaki ısıtıcı elementlerin (piksellerin) fiziksel olarak çizildiğini veya yandığını gösterir. Bu hasar geri döndürülemez.

• Tek Çözüm: Termal kafanın değiştirilmesi.

2.2: Mekanik Arızalar: Kağıt Besleme Sorunları ve Doğru Yerleştirme

Semptom: “No Paper” Uyarısı (Kağıt Varken) Çoğu cihazda, kağıdın bittiğini algılayan bir sensör bulunur. Eğer kağıt haznesinde kağıt olmasına rağmen “no paper” (kağıt yok) uyarısı alınıyorsa, bunun iki olası nedeni vardır:  

1. Kullanıcı Hatası: Kağıt, sensörün algılama yoluna düzgün yerleştirilmemiştir.  
2. Donanım Hatası (Kirlenme): Kağıt sensörü (genellikle optik bir kızılötesi sensör) kağıt tozu veya kirle kaplanmıştır. Bu toz, sensörün ışık yolunu engelleyerek sürekli “kağıt yok” sinyali vermesine neden olur.

• Çözüm: Teknik servis, sensörün yerini tespit etmeli ve basınçlı hava veya IPA ile nemlendirilmiş bir pamuklu çubuk kullanarak sensörün lensini dikkatlice temizlemelidir.

Doğru Kağıt Yerleştirme Prosedürü Kullanıcı hatalarını önlemek için, doğru kağıt yerleştirme prosedürü bilinmelidir. Fetal monitör kağıtları genellikle Z-tipi katlamalıdır.  

1. Yazıcı kapağını açın. 
2. Kağıt destesini hazneye yerleştirin.
3. Kritik Adım: Kağıdın kırmızı ızgaralı (red grid) tarafı üste bakacak şekilde (“red grid facing up”) olduğundan emin olun. Bu, kağıdın termal yüzeyinin, termal kafa ile doğru şekilde temas etmesini garanti eder.  
4. Kağıdın ilk sayfasını mekanizmanın altından (genellikle bir bar veya merdane altından) çekin ve kapağı kapatın

Sinyal Bütünlüğü Sorunları: Artefakt, Gürültü ve Sinyal Kaybı Yönetimi

Bu, teşhisi en zor arıza kategorisidir. Semptomlar genellikle düzensiz FHR kaydı , sık sinyal kayıpları veya çıktıda “gürültü” (noise/artifact) olarak ortaya çıkar. Bu durumlarda sorun genellikle cihazın kendisinde değil, cihazın çevresinde veya kullanım şeklindedir.

3.1: Operatör ve Hasta Kaynaklı Sinyal Kaybı (Düzensiz Kayıt)

Sinyal kaybı veya düzensiz FHR kaydı şikayetlerinin büyük çoğunluğu, donanım arızasından ziyade operatör kaynaklıdır.

• Kök Nedenler:
  1. Yanlış Prob Konumlandırması: En yaygın neden budur. US probu, FHR sinyalini en iyi fetüsün sırtından (fetal back) alır. Prob yanlış yerleştirilirse, sinyal zayıf, gürültülü veya aralıklı olacaktır.  
  2. Yetersiz Ultrason Jeli: Jel, prob ile cilt arasında akustik bir köprü görevi görür. Yetersiz jel kullanımı veya jelin kuruması, sinyalin tamamen kaybolmasına neden olur.  
  3. Hasta Pozisyonu ve Hareketi: Hastanın hareket etmesi veya pozisyon değiştirmesi (ambulasyon) probun kaymasına neden olur.
  4. Kemer Ayarı: Kemerlerin (belt) çok gevşek veya çok sıkı olması da probun temasını bozar.

• Kullanıcı Düzeyi Çözüm (Prosedürel): Teknik servisin bu durumda yapacağı ilk müdahale, donanımı değiştirmek değil, kullanıcıya doğru prosedürü hatırlatmaktır:
  1. Hastanın pozisyonunu optimize edin (örn. sol yan yatış).  
  2. Probun altına yeterli miktarda ultrason jeli uygulayın.  
  3. Kemerleri, probu sabit tutacak ancak hastayı rahatsız etmeyecek bir sıkılıkta ayarlayın.
  4. Leopold Manevraları: Operatör, fetüsün pozisyonunu ve sırtının yerini manuel olarak (Leopold manevraları) tespit etmeli ve US transdüserini tam olarak o noktaya yeniden konumlandırmalıdır.

3.2: Çevresel Kaynaklı Artefaktlar: Elektromanyetik Girişim (EMI)

Eğer sinyal kaybı değil de, sinyalin üzerine binen anormal “gürültü” veya “parazit” (artefakt) söz konusuysa, şüphelenilmesi gereken ilk şey çevresel Elektromanyetik Girişim’dir (EMI). Modern sağlık tesisleri, X-ray cihazlarından mikrodalga fırınlara kadar bir “elektronik kirlilik” ortamıdır ve fetal monitörler bu gürültüye karşı hassastır.

Kök Nedenler:

1. Diğer Tıbbi Cihazlar: Cerrahi ekipmanlar veya hastanın kullandığı bir TENS (Transkutanöz Elektriksel Sinir Stimülasyonu) cihazı , FHR sinyalini taklit edebilir veya bozabilir.  
2. Bina Altyapısı ve “Gizli Anten” Problemi: Bazen sorunun kaynağı çok daha sinsi olabilir. kaynağındaki vaka analizleri, bu “hayalet” arızaların kökenine dair olağanüstü örnekler sunmaktadır:

• Vaka 1: Bir cihazda, sadece belirli bir prob modeli takılıyken gürültü oluşuyordu. Aylar süren sorun giderme çalışmalarından sonra, sorunun kaynağının cihaza bağlı arızalı bir Ethernet (network) kablosu olduğu anlaşıldı. Bu kablo, bir “anten” görevi görerek RF gürültüsünü topluyor ve sisteme enjekte ediyordu. Kablonun değiştirilmesi sorunu çözdü.
• Vaka 2: Başka bir vakada, gürültünün nedeni, harici bir monitöre bağlanan hasarlı bir video kablosuydu. Kablonun zırhlamasındaki hasar, gürültüye karşı korumayı ortadan kaldırıyordu.

Teknik Servis Çözümü (İzolasyon Metodu): Bir teknisyen, teşhisi zor bir gürültü sorunuyla karşılaştığında, cihaza bağlı olan ve tanı için zorunlu olmayan her şeyi fiziksel olarak sökmelidir. Buna Ethernet kablosu, harici video kablosu, seri port bağlantıları vb. dahildir. Eğer gürültü kesilirse, sorun fetal monitörde değil, en son sökülen çevresel kabloda veya cihazdaydı.

3.3: Kurulum Kaynaklı Gürültü: Topraklama ve İzolasyon Hataları

Gürültü sorunlarının en derinde yatan ve teşhisi en zor olan nedeni, cihazın veya tesisin elektrik altyapısındaki topraklama (grounding) hatalarıdır.  

• Kök Nedenler:
  1. Tesis Topraklaması: ‘deki bir vaka, sıcak ve kuru bir iklimdeki klinikte, binanın toprak hattının (earth ground) yetersiz olduğunu göstermiştir. Toprağın nemlendirilmesiyle topraklama direnci düşmüş ve sorun çözülmüştür. Bu, sorunun cihazdan bağımsız, tamamen altyapısal olabileceğini kanıtlar.  
  2. Cihaz İçi Topraklama ve “Toz” Faktörü: kaynağı, hastanelerin bir “toz yuvası” olduğunu, özellikle de kullanılan çarşaf (linens) miktarından dolayı yüksek miktarda toz (dust) ürettiğini belirtir. Bu toz, cihazın havalandırma deliklerinden içeri girer ve zamanla birikir.  
• Arıza Mekanizması: Cihazın içindeki (özellikle konnektör portları ve ana kart üzerindeki) toz birikintileri, normalde yalıtkan olması gereken yerlerde iletken bir köprü veya normalde iletken olması gereken (örn. şase topraklaması) yerlerde yalıtkan bir katman görevi görür. Bu durum, cihazın dahili RF kalkanlamasını ve şase (ground plane) bütünlüğünü bozar, cihazı dış gürültüye karşı savunmasız hale getirir.

Teknik Servis Çözümü:

1. Doğrulama: Bir elektriksel güvenlik analizörü veya multimetre kullanarak, cihazın bağlı olduğu prizin ve cihazın metal şasesinin topraklama direncini (ground resistance) ölçün.  
2. İç Temizlik: Cihazın kasasını açın. Filtreleri (S19), konektör portlarını (S19) ve ana kartı basınçlı hava ve antistatik vakum (S19) kullanarak içeriden detaylıca temizleyin. Bu müdahale, kaynağı belirsiz birçok elektronik gürültü sorununu çözebilir.

Ana Ünite Arızaları: Güç, Ekran ve Sistem Yanıtları

Bu arızalar daha nadirdir ancak meydana geldiklerinde cihazı tamamen hizmet dışı bırakırlar. Sorunlar genellikle güç kaynağı (power board) veya ana ünite donanımı (ekran, anakart) ile ilgilidir.

4.1: Güç Sorunları ve Cihazın Açılmaması (No Power)

Semptom: Cihazın açma/kapama düğmesine basıldığında hiçbir tepki alınamaması (ekran yok, gösterge ışıkları sönük).  

Bu semptom için ve kaynakları net bir diagnostik akış şeması sunar:  

• Adım 1: Triyaj (Kullanıcı Düzeyi):
  • AC güç kablosu prize ve cihaza tam olarak takılı mı?.  
  • Kullanılan prizde elektrik olduğu biliniyor mu? (Başka bir cihazla test edin).  
  • Güç kablosunda fiziksel hasar var mı?.

• Adım 2: Teknik Değerlendirme (Servis Düzeyi):
  • Sigorta: Cihazın AC girişindeki sigortayı (fuse) kontrol edin. Sigorta atmışsa değiştirin.  
  • Batarya Durumu: Cihazın bataryası var mı? Varsa, AC kablosu takılı değilken açılıyor mu?
  • Kritik Semptom: ve ‘te açıklanan kilit bir semptom vardır: Cihaz AC’ye takılıyken açılır, hemen “düşük batarya” alarmı verir ve kapanır.  

                            Anlamı: Bu, cihazın AC girişinden normal şekilde çalışmadığını , bunun yerine (bitik olan) bataryadan çalışmaya çalıştığını gösterir.  

                            Kök Neden: AC girişi çalışmıyordur. Bunun nedeni atık sigorta, bozuk priz/kablo veya dahili güç kartı arızasıdır.

Adım 3: İleri Düzey Teknik Servis:

• Eğer kablo, priz ve sigorta sağlamsa, sorun cihazın içindedir.
• Cihazı açın ve dahili güç kartının (power board) çıkış voltajlarını (örn. 12V DC) ölçün.  
• Eğer çıkış voltajı yoksa veya çok düşükse, sorun güç kartının kendisindedir.
• Eğer çıkış voltajı düşükse, bu durum güç kartına bağlı başka bir bileşenin (örn. anakart) kısa devre yapmasından ve güç kartını aşırı yüklemesinden de (back-end load circuit fault) kaynaklanabilir.

4.2: Ekran Hataları: Beyaz Ekran, Donmuş Görüntü ve Sinyal Yok

Ekran arızaları, iki temel kategoriye ayrılır: Görüntünün hiç oluşmadığı donanım hataları ve görüntünün yanıt vermediği yazılım hataları.  

Donanım Hatası: Beyaz/Bulanık Ekran

• Semptom: Cihaz açılıyor (açılış sesi duyuluyor, gösterge ışıkları yanıyor) ancak ekran bembeyaz veya bulanık.  
• Anlamı: Bu semptom, teknik servis için değerli bir ipucudur. “Beyaz ekran”, LCD panelin güç aldığını (inverter çalışıyor) ancak veri sinyali (display signal) almadığını veya işleyemediğini gösterir.  
• Kritik Test Prosedürü : Bu arızayı izole etmenin en hızlı yolu, cihazın arkasındaki harici VGA veya video çıkış portuna standart bir masaüstü monitörü bağlamaktır:

Senaryo A: Harici monitörde görüntü varsa.

                   Teşhis: Anakart sağlam, video sinyali üretiyor. Sorun, cihazın dahili LCD ekranı veya (daha büyük olasılıkla) anakartı LCD ekrana bağlayan flex kablonun gevşemesi veya kırılmasıdır.

           Senaryo B: Harici monitörde de görüntü yoksa.

Teşhis: Cihazın dahili LCD ekranı muhtemelen sağlam. Sorun, video sinyalini hiç üretemeyen ana kartın kendisindedir (örn. grafik yongası arızası).

Bu basit test, teknisyenin arızalı bileşeni (pahalı olan anakart mı, yoksa daha ucuz olan ekran/kablo mu) anında izole etmesini sağlar.

Yazılım Hatası: Donmuş Ekran  

• Semptom: Ekranda görüntü var (FHR, TOCO değerleri vb.) ancak görüntü donmuş , tuşlar yanıt vermiyor veya cihaz alarm durumunda takılı kalmış.  
• Anlamı: Bu bir donanım arızası değildir. Cihazın işletim sistemi (firmware) çökmüş veya bir döngüye girmiştir.
• Çözüm (Donanım Değişimi Gerekmez):
  1. Güç Döngüsü (Power Cycle): En basit çözüm, cihazı kapatıp birkaç saniye bekleyip yeniden açmaktır.  
  2. Sıfırlama (Reset): Eğer basit bir yeniden başlatma sorunu çözmezse, cihazın menüsünden (eğer erişilebiliyorsa) veya (varsa) özel bir sıfırlama düğmesiyle fabrika ayarlarına döndürmek (factory reset) gerekebilir.

5: Proaktif Bakım Stratejileri ve Arıza Önleme

Teknik servis departmanlarının rolü sadece arızayı onarmak değil, aynı zamanda arızayı önlemektir. kaynağı, tatmin edici bir bakım programının olmaması durumunda, ekipman arızalarının ve potansiyel sağlık tehlikelerinin (yanlış teşhis gibi) kaçınılmaz olacağı konusunda net bir uyarıda bulunur. Arızaların çoğu, Bölüm 1 ve 2’de görüldüğü gibi, mekanik aşınma ve kirlenmeden kaynaklanır.  

5.1: Günlük ve Haftalık Kullanıcı Bakım Prosedürleri

Klinik operatörleri tarafından gerçekleştirilen basit, günlük bakımlar, cihaz ömrünü önemli ölçüde uzatır.

• Günlük (Operatör) Görevleri:
  • Genel Temizlik: Her kullanımdan sonra, cihaz kapalıyken, ana ünitenin nemli (ıslak değil) bir bezle tozunun alınması.  
  • Prob Temizliği (Kritik): Kullanımdan hemen sonra, US ve TOCO transdüserlerinin üzerindeki ultrason jelinin tamamen temizlenmesi. Jelin prob üzerinde kurumasına izin verilmesi, zamanla probun lensine ve kasasına zarar verir ve ömrünü kısaltır.  

• Haftalık (Operatör/Biyomedikal) Görevleri:
  • Görsel Denetim: Cihazın kasası, tüm kablolar ve transdüserler, görünür hasar (çatlak, yırtık, açıkta kablo) açısından görsel olarak denetlenmelidir. Erken tespit edilen bir kablo zedelenmesi, ileride yaşanacak bir sinyal kaybı arızasını önler.  

5.2: Kritik Temizlik Prosedürleri ve Uyarılar

Bu raporun ortaya koyduğu en önemli bulgulardan biri, yanlış bakım prosedürünün bizzat arızanın kök nedeni olmasıdır. Bölüm 1’de açıklanan birçok prob kablosu ve lens arızasının temel nedeni, iyi niyetli ancak yanlış uygulanan dezenfeksiyon prosedürleridir.  

• Yanlış Prosedür (Arıza Nedeni):
  • Klinik personelinin, probları ve kabloları temizlemek için alkol bazlı (örn. izopropanol) dezenfektanlar veya aşındırıcı temizleyiciler kullanması.  

• Sonuç:
  • Alkol, prob kablolarının dış plastik kaplamasını ve prob lensinin hassas yüzeyini kurutur.  
  • Zamanla kuruyan ve sertleşen kablo çatlar, bükülmelere karşı direncini kaybeder. Lenste matlaşma veya çatlaklar oluşur.  Bu çatlaklardan içeriye sıvı (jel, ter, su) sızar ve Bölüm 1.1’de açıklanan dahili elektronik arızalara ve kısa devrelere yol açar.

• Doğru Temizlik Prosedürü :  

• ASLA KULLANILMAMALI: Alkol bazlı solüsyonlar , aşındırıcı temizleyiciler.  
• ONAYLANAN TEMİZLEYİCİLER: Problar, üreticinin onayladığı solüsyonlarla temizlenmelidir. Bunlar genellikle şunları içerir:
  • Seyreltilmiş Sodyum Hipoklorit (Çamaşır Suyu) (tipik olarak 10:1 oranında)  
  • Cidex  
  • Sporicidin  
  • Basit sabunlu su 

5.3: Biyomedikal Teknik Servis için Kapsamlı Önleyici Bakım Kontrol Listesi

Fetal monitörler ve uyarınca periyodik önleyici bakım (PM) programına dahil edilmelidir. ‘da ana hatları verilen bir Doppler bakım kontrol listesi, fetal monitörler için şu şekilde detaylandırılabilir:

Yıllık Kapsamlı Önleyici Bakım (PM) Prosedürü:

1. Fiziksel Kontrol :  
   • Kasa / Montaj parçaları / Vidalar: Çatlak, gevşek parça kontrolü.
   • Kontroller / Anahtarlar: Tüm düğmelerin ve döner kodlayıcıların fiziksel işlevselliği.

• Aksesuar Kontrolü :  

• • Kablolar / Konektörler: Tüm kablolarda (güç, US, TOCO) bükülme, çatlak, pin hasarı kontrolü. Konektör portlarında korozyon veya toz birikmesi kontrolü.
• Güç Sistemi :  
  • Batarya: Bataryanın şarj tutup tutmadığı, voltaj seviyeleri ve tam şarj/deşarj döngü testi.  
  • AC Güç Kablosu ve Girişi: Fiziksel sağlamlık.
• Sistem Testleri :  
  • Cihazın kendi kendine sınama (self-test) fonksiyonunun çalıştırılması.
  • Tüm göstergelerin (LED’ler) ve ekranın (LCD) düzgün çalıştığının (piksel hatası vb.) kontrolü.
  • Alarmlar: Tüm fizyolojik ve teknik alarmların (örn. sinyal kaybı) çalıştığının doğrulanması.
• Transdüser (Prob) Kalibrasyonu ve Testi :  
  • US ve TOCO transdüserlerinin parametrelerinin doğrulanması.
  • Not: Bu cihazların çoğu sahada kalibrasyon gerektirmez, ancak işlevsellikleri bir fetal simülatör cihazı kullanılarak test edilmelidir. Simülatör, bilinen bir FHR ve TOCO basıncı üreterek cihazın bu değerleri doğru okuyup okumadığını teyit eder.
• Yazıcı Bakımı:
  • Termal kafa ve platen roller’ın IPA ile temizlenmesi.  
  • Kağıt besleme mekanizmasının ve kağıt sensörünün temizlenmesi.
• Dahili Temizlik (Kritik Gürültü Önlemi):
  • Cihaz kasasının açılması.
  • Havalandırma filtrelerinin temizlenmesi veya değiştirilmesi.  
  • Ana kart ve güç kartı üzerindeki toz birikintilerinin basınçlı hava ve antistatik vakum ile temizlenmesi.
• Elektriksel Güvenlik Testi:
  • Topraklama direnci, şase ve hasta (prob) kaçak akım testlerinin yapılması.

Arıza Süresini (Downtime) Azaltmak ve Cihaz Ömrünü Uzatmak için Stratejik Yaklaşımlar

Bu kapsamlı teknik analiz, NST (Fetal Monitör) cihazlarındaki arızaların büyük ölçüde öngörülebilir ve yönetilebilir olduğunu göstermektedir. Arızaların ezici çoğunluğu, cihazın karmaşık merkezi işlem birimlerinde değil, üç ana kategoride yoğunlaşmaktadır:

1. Periferik Donanım: Mekanik strese en çok maruz kalan US/TOCO probları ve termal yazıcılar.  
2. Operatör Kullanımı: Yanlış prob konumlandırma , yanlış sıfırlama ve yanlış kağıt yükleme gibi prosedürel hatalar.  
3. Çevresel ve Altyapısal Faktörler: Yanlış temizlik prosedürleri , çevresel EMI ve tesis topraklama/toz sorunları.

Bu bulgular ışığında, biyomedikal departmanları için arıza süresini (downtime) en aza indirmek ve cihazların ömrünü maksimize etmek için iki temel stratejik yaklaşım öne çıkmaktadır:

Strateji 1: Akıllı Envanter ve Onarım Yönetimi Arızaların çoğu, onarım (örn. kristal lehimlemesi ) veya değişim (örn. termal kafa ) gerektiren hassas ve pahalı bileşenlerde meydana gelir. Bu parçaların (problar ve termal kafalar) temin edilmesi zaman alabilir ve bu süre zarfında klinik birim cihazsız kalır.  

Bu nedenle, klinik sürekliliği sağlamanın en etkili yolu, bu yüksek arıza oranına sahip kritik bileşenler için biyomedikal departmanında yedek parça stoğu bulundurmaktır. Alternatif olarak, acil durumlarda kliniğe anında verilebilecek “yedek cihaz” (loaner) bulundurmak, arıza süresini sıfıra indirir.  

Strateji 2: Proaktif Kullanıcı Eğitimi Bu raporda belgelenen arızaların önemli bir kısmı (özellikle Bölüm 1.2, 2.2 ve 3.1’de belirtilenler) doğrudan kullanıcı hatasından kaynaklanmaktadır. Cihaz ömrünü uzatmanın ve servis çağrılarını azaltmanın en düşük maliyetli ve en yüksek etkili yolu’ün de ima ettiği gibi, klinisyenlere (hemşireler, ebeler, doktorlar) yönelik düzenli bakım ve doğru kullanım eğitimleridir.

Bu eğitimler, özellikle şu kritik noktalara odaklanmalıdır:

• Doğru prob konumlandırma (Leopold manevraları).  
• Doğru temizlik prosedürleri (alkol yasağı).  
• Doğru kağıt yükleme (kırmızı ızgara üste). 
• TOCO sıfırlamanın doğru zamanlaması.

Bir fetal monitörün güvenilirliği, yalnızca dahili elektronik aksamının kalitesine değil, aynı zamanda onu kullanan personelin eğitimine, bakımını yapan teknisyenin uzmanlığına ve içinde bulunduğu tesisin çevresel koşullarına bağlı entegre bir sistem olarak görülmelidir.